آنچه والدین از وسواس کودکان باید بدانند (بخش دوم)

به یاد داشته باشید زمانی­ که کودک مبتلا به وسواس، افکار و تصاویر وسواسی را تجربه می­‌کند، اضطراب شدیدی را به طور همزمان احساس می­‌کند.
 

اختلال وسواس می­‌تواند زندگی روزانه را برای کودک و خانواده او دچار مشکل کند. کودک مبتلا گاهی زمان و انرژی قابل توجهی از روز را صرف انجام رفتارهای تکراری می­‌کند که این باعث می‌­شود نتواند به مسائل دیگر خود برسد و از زندگی خود لذت ببرد. در کنار احساس گناه و ناکامی شدیدی که این کودکان به علت ناتوانی در کنترل افکار و رفتارهای تکراری خود دارند، آنها غالباً از عزت نفس پایینی دارند چراکه از رفتارها و افکاری که دارند خجالت‌زده هستند (این احساسات از زمانی که کودک وسواسی متوجه می­‌شود افکارش غیرواقعی هستند و رفتارهای تکراری­ او تأثیری در جلوگیری از وقوع حوادث ندارند، شکل خواهند گرفت). این کودکان همچنین احساس فشار شدیدی را تحمل می‌کنند چراکه در اکثر مواقع به علت انجام رفتارهای تکراری زمان­بر، زمان زیادی برای انجام کارهای خود ندارند. در کنار اینها این کودکان ممکن است به علت افکار پریشان‌کننده و مزاحم، از مشکلات توجه و تمرکز نیز در رنج باشند.

در میان کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال وسواسی جبری، متداول­‌ترین افکار وسواسی عبارتند از:
ـ ترس از میکروب و کثیفی
ـ ترس از آلودگی
ـ میل به قرینه­‌سازی و ترتیب
ـ افکار شدید مذهبی
ـ اشتغالات ذهنی با مدفوع یا ادرار
ـ افکار پرخاشگرانه یا جنسی
ـ اشتغال ذهنی شدید با اعداد خوش‌شانسی (مثلاً ۷) و بدشانسی (مثلاً ۱۳)
ـ ترس از ابتلای خود یا دیگران به بیماری یا آسیب دیدن خود یا دیگران
ـ اشتغال ذهنی شدید با بعضی لوازم خانه

همچنین متداول­‌ترین رفتارهای جبری یا تکراری عبارتند از:
ـ رفتارهای نظافتی، مانند شستن دست یا دندان­‌ها
ـ آیین­‌های تکراری مانند رفتن و برگشت از زیر چارچوب در
ـ بازرسی مکرر، برای مثال چک کردن مکرر در
ـ رفتارهای لمس کردن
ـ شمردن
ـ مرتب کردن اشیاء در نظم و ترتیب خاص
ـ تمیز کردن یا شستن مکرر اشیای منزل
 

از آنجایی که کودکان می­‌توانند به طور زیرکانه­‌ای علائم وسواس خود را پنهان سازند، بازشناسی این اختلال برای والدین کار ساده­‌ای نخواهد بود. از طرفی باید بدانیم که کودکان در مقاطع گوناگون رشد خود، رفتارهای تکراری و آیینی نشان می­‌دهند که هیچ ارتباطی با اختلال وسواس ندارد. به یاد داشته باشید زمانی­ که کودک مبتلا به وسواس، افکار و تصاویر وسواسی را تجربه می­‌کند، اضطراب شدیدی را به طور همزمان احساس می­‌کند.

این کودکان نگران هستند که در معرض جنون و دیوانگی قرار گرفته باشند. در نتیجه ممکن است رفتارهای وسواسی خود را در لابلای رفتارهای روزانه خود پنهان کنند تا کسی از وجود آنها باخبر نشود. به طور متداول دیده شده است که کودکان وسواسی از والدین خود می­‌خواهند که آنها را در انجام رفتارهای وسواسی همراهی کنند: در گام اول، کودک باید کاری را انجام دهد و بعد از او نوبت به والد خواهد رسید. برای مثال کودک از مادر خود می­‌پرسد که «آیا من به چیز کثیفی دست زدم؟» و مادر پاسخ می­‌دهد «نه» و دوباره کودک همین سؤال را تکرار می­‌کند. اگر والد در رفتارهای آیینی کودک شرکت نکند، ممکن است کودک بدخلقی کرده و نشانه­‌هایی از نگرانی مفرط را بروز دهد.

متداول­‌ترین رفتارهایی که باعث می­‌شود والدین کودکان خود را به کلینیک­‌های روانشناسی و روانپزشکی ببرند، عبارتند از:
ـ دست‌هایی که به علت شسته شدن مکرر پوستشان نازک شده
ـ استفاده شدید از صابون یا مایع دستشویی
ـ قبوض هنگفت آب و مصرف بی‌رویه آب
ـ افت ناگهانی در نمرات آزمون­‌ها
ـ سوارخ­‌هایی در دفتر مشق کودک که به علت پاک کردن شدید ایجاد شده
ـ ترس مداوم از ابتلا به بیماری
ـ درخواست از اعضای خانواده که جملات یا رفتارهای خاصی را تکرار کنند.
ـ ترس مدام از اینکه اتفاق ناخوشایندی رخ خواهد داد.
ـ تردید نسبت به ترک خانه در زمان مشخصی از روز
ـ چک کردن مداوم و بی‌دلیل
ـ نگرانی مداوم در مورد سلامتی بعضی یا همه اعضای خانواده.

در انتها باید اشاره کرد که اختلال وسواس در کودکان شیوع قابل توجهی دارد اما در اغلب موارد تشخیص داده نمی­‌شود چراکه اغلب کودکان علائم خود را به علت خجالت پنهان می­‌کنند. این اختلال به طور کلی در کودکان بین سنین ۷ تا ۱۳ سال تشخیص داده می­‌شود. برای اینکه تشخیص اختلال وسواسی جبری برای یک کودک مقرر شود، علائم این اختلال باید در طول روز بیشتر از یک ساعت زمان ببرد، منجر به پریشانی و احساس ناراحتی در کودک شود و در فعالیت­ های روزانه او اختلال ایجاد کند.

منبع: سایت بامام نت